Máis aló da brétema do tempo

Notas no aire fresco da noite como sobrevoan as pantasmas, os espectros, os espíritos dos nosos devanceiros, daqueles homes e mulleres que nos tiñan dito que viñeran das altas e xeadas montañas do norte para afincarse nas mornas ribeiras do mar de Arousa. Buscas nos descoloridos libretos gardados nun curruncho do faiado os nomes daqueles que nos deran os ósos, a carne, a pel que a envolve, o sangue que corre polas nosas veas… Os nomes dos que nos concederon esta vulgar e mortal vida humana.

Visitas as casas que habitaron. E sentes como latexan os seus corazóns. Voan dunha habitación para a outra. Atravesan o corredor e usman e abren os mobles das cociñas. Rin estrepitosamente cando descenden as escaleiras nos lombos dos pasamáns. Saen fóra das casas e dedícanse a inspeccionar os alpendres, as cortes e as adegas baldeiras. Pese aos moitos anos transcorridos, adivíñalos un pouco máis aló da brétema do tempo, labrando co arado de pau, abrindo regos para sementar o trigo, o centeo e a cebada, e co aparello de ferro para plantar as patacas ou botar o millo. Froitos cos que nos alimentaron. E na branca pantalla dos atardeceres do verán e do outono, albíscalos cargados cos cereais nas costas para iren ao muíño e faceren a fariña para cociñar as papas e os bolicos con torresmos.

Palpita a luz do día na fina tona do amencer. O metal da campá celebrará o seu fulgor na hora do Ángelus. Nas primeiras horas da mañá pacen cabalos nos pasteiros dos recordos: herba perlada de orballo. Simultaneamente, había racús á deriva no mar dunha ría pechada de brétema espesa. Aparecen interrogantes no vento do nordés: de onde viñemos? Talvez de serras ateigadas de penedos coroados de xeo. E chegamos sen ter nomes. Mais traiamos fouces, forquitas, gadañas e machadas. Descalzos. Cos pés ensanguentados e inflados. Co paso dos días e das estacións, algúns pegáronse ao rancor dos terróns, e, en vez dos campos, dedicáronse a cultivar as pedregosas terras da envexa e da cobiza. Fixéronse fortes e logo provocaron que correse o sangue. Sementaron o terror, como aínda fan os que se consideran «elixidos» dun Deus colérico e cruel en Terra Santa.

Descenderon dos montes coma unha procesión de escuálidas cabras, ademais dunha media ducia de ovellas. Avanzaban polo fondo camiño que máis tarde recibiu o nome do Rei. Brilláronlle os cansados ollos cando desde a Jurita divisaron aló no fondo o espello dun mar calmo, ao que buscaron atravesando polas Cabadas, a Devesa e as Barreiras. Por entre os piñeirais acadaron o litoral do Naranxo. Baixaron até o fondal. Lavaron os pés na auga salgada entre as rochas ateigadas de enormes arneiróns e mexillóns. Non coñecían estes moluscos, mais axiña aprenderon a cociñalos. Como tamén o fixeron máis tarde coas ostras dos cons do Bodión, que soñaban cun pequeno peirao que aínda ninguén ideara.

Aquel milenario costume da nosa estirpe, de camiñar coma unha procesión de animais, continuou viva durante séculos entre nós, posiblemente ata que se inaugurou a era do automóbil. Recordas cando toda a familia acudía á romaría de San Ramón. Cando regresabamos de Bealo, ao anoitecer, o pai ía diante e a nai detrás co máis pequeno pola man, cos demais no medio. A vosa nai contaba que cando o voso avó cruzaba cos veciños polo monte das Forcadas, aló polos anos do lobo, facíano cantando cancións populares. Mentres a besta nocturna ouveaba á lúa, as voces dos homes e das mulleres brincaban de outeiro en outeiro. Todos xuntos alcanzaban a encrucillada dos Catro Camiños, onde empezaban a turrar uns polos outros correndo para entrar canto antes no espazo aberto das viñas e das leiras de Faldexín, preto da luz da casa dos Calceteiros, a primeira do arrabalde de O Souto.

---

---